به نقل از الی گشت پناهگاه حیات وحش دشت ناز در شهر ساری دارای اکوسیستمی طبیعی و منحصر به فرد است و پوشیده از جنگل های هیرکانی می باشد. وجود بیش از ۴۴۷ گونه گیاهی خود نشان دهنده ی این موضوع می باشد. اگر بخواهیم مهمترین گونه های گیاهی که در این منطقه رشد می کنند را نام ببریم عبارت از ممرز، راش، توسکا، انجیلی و لیلکی هستند.
گوزن زرد
Artyodactyla
Cervidae
Dama dama (Linnaeus, 1758)
Fallow Deer
راسته :زوج سمان
خانواده : گوزن ها
گوزن زرد موجود در ایران با نام علمی Dama dama mesopotamica است که با نام انگلیسی Persian Fallow Deer شناخته می شود. برخی از محققین گونه موجود در ایران را گونه ای مجزا به حساب می آورند در حالیکه Geist (1998) آن را به عنوان زیر گونه ای از Dama dama به حساب می آورند.
ویژگی های ظاهری: طول بدن ۱۳۰ تا ۲۰۰ سانتیمتر و طول دم ۱۶ تا ۲۰ سانتیمتر. ارتفاع بدن ۸۵ تا ۱۰۰ سانتیمترو وزن ۴۵ تا ۱۱۰کیلوگرم است. نرها دارای شاخ های توپر ومنشعب هستند که از ۱ تا ۲ سالگی شروع به رشد می کنند. تعداد انشعابات شاخ سن حیوان را مشخص می کند. شاخ ها هر سال در فصل زمستان افتاده و بالافاصله شروع به رویش مجدد میکند.طول شاخ ها بین ۵۰ تا ۷۰ سانتیمتر و طول انشعابات آن بین ۷ تا ۲۰ سانتی متر است. شاخ در نرهای مسن بسیار نازک و گاهی بدون انشعاب می شود. بدن پوشیده از موهای کوتاه که در ناحیه پشت و پهلوها به رنگ نارنجی متمایل به قرمز است. در ناحیه پهلو و پشت خال های سفید رنگی وجود دارد که در دو طرف پهلوها به خطوط سفیدی تبدیل شده اند. این خال ها در فصل زمستان نامشخص هستند. تنها در نواحی دم کفل و زیر شکم سفید است. موهای بدن در فصل زمستان بلندتر و به رنگ خاکستری دیده می شود.
ویژگی های زیستی : عمدتا شبگرد هستند و با غروب خورشید فعالیت خود را آغاز می کنند.گیاهخوار و نشخوار کننده اند، حس بویایی و بینایی نسبتا قوی دارند، به صورت اجتماعی زندگی کرده، نرهای مسن تر گروه های جداگانه ای برای خود تشکیل می دهند و تنها در صل زاد آوری با ماده ها هستند. در برخی موارد مسن ترین فرد به صورت انفرادی زندگی می کند. شناگران خوبی نیز هستند.
از علوفه ها و میوه ها و نیز سرشاخه گیاهان استفاده می کند. جفتگیری در اوایل پاییز است. در این زمان گوزن نر با نعره هایی بلند محدوده قلمرو خود را مشخص کرده و تشکیل حرمسرا می دهد. در این زمان جدال هایی نیز بین نرهای جوان صورت می گیرد. ماده ها بیش از یک بار در سال قادر به جفت گیری هستند اما معمولا در همان دوره اول باردار می شوند. در طول مدت بارداری ۸ ماه است. ۱ تا ۲ بچه به دنیا می آورند. بچه ها حدود ۳ تا ۴ کیلوگرم هستند و تا ۹ ماهگی از شیر مادر تغذیه می کنند و بعد از حدود یک سال و نیم بالغ می شوند. طول عمر گوزن ها در شرایط طبیعی حدود ۲۰ سال است. طعمه خواران طبیعی این گونه در ایران شامل گرگ، پلنگ و گربه جنگلی است.
زیستگاه : غالبا در مناطق جنگلی، و جنگلهای جلگه ای استان خوزستان زندگی می کند. در حال حاضر به دلیل از بین رفتن زیستگاه های طبیعی آن و شکار بی رویه، جمعیت آن ها بسیار کاهش یافته و تنها پراکندگی طبیعی گوزن زرد به مناطق حفاظت شده دز و کرخه محدود شده است. امروزه جمعیت هایی از این گونه در دشت ناز ساری، جزیره اشک، منطقه حفاظت شده دنا، جزیره کبودان و چند منطقه دیگر بوسیله کارشناسان منتقل گردیدند.
ارزش‌ها : دارای ارزشهای بوم‌شناختی، زیبایی شناختی، مطالعاتی – تحقیقاتی، ارزشهای ژنتیکی، اکوتوریستی و اقتصادی است.
وضعیت حفاظت : گوزن زرد ایرانی بر اساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست در زمره گونه‌های در معرض خطر انقراض قلمداد شده است. از نظر سازمان جهانی حفاظت(IUCN) این گونه در زمره گونه های در معرض خطر (EN) قرار گرفته و طبقه بندی CITES این گونه را در طبقه گونه های در معرض خطر (ضمیمه ІІ سایتیس )قرار داده است.
منبع مطالب : سازمان حفاظت محیط زیست
