گلیل یا گل ایل زعفرانلو، نمونه ی تیپیک رشته کوه بین مرزی کپت داغ یا کپه داغ (به معنای کوه های انبوه) با چهره ای مرتعی و جنگلی، برای ده ها سال قلمرو ییلاقی مردم بومی و به ویژه عشایر کرد کورمانج بوده است.  با فرمان تخته قاپو کردن بومیان توسط پهلوی اول و سپس دولتی شدن قرق ها در زمان پهلوی دوم، این منطقه توسط سازمان شکاربانی و نظارت بر صید، ۲۷/۴/۱۳۵۰ و به دلیل برخورداری از ویژگی های خاص طبیعی از جمله درختزارهای قدیمی و انبوه ارس به همراه تنوع بالای گیاهان و همچنین زیستگاه خالص ترین نژاد قوچ اوریال»، به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام گردید. طی سالهای ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۵ سازمان مذکور بدون در نظر گرفتن حق و حقوق جامعه محلی و بومی، این منطقه را به پارک ملی ارتقا داد و بدین ترتیب در تاریخ ۲۸/۶/۱۳۵۵ منطقه حافظت شده گلیل سرانی با تصویب و تایید شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور به پارک ملی سرانی تغییر عنوان یافت. ارتقایی که چندان هم به طول نینجامید و پس از انقلاب، در سال ۱۳۶۱ بدلیل شخم و شیار مراتع دشتی برای توسعه اراضی تحت کشت دیم توسط روستاییان و کمبود مرتع برای چرای دام عشایر و روستاییان، این پارک بعنوان سابق خود یعنی منطقه حافظت شده بازگشت.

عنوانی که علی رغم زمامداری دولتی، بهره برداری از منابع طبیعی آن با اعمال محدودیت هایی، قابل انجام بود. این منطقه با لحاظ محدوده پیرامونی در سی امین اجلاسیه بین الدول شورای هماهنگی ذخیره گاه های زیستکره (UNESCO/ICC) که در سال ۲۰۱۸ در شهر پالمبانگ اندونزی برگزار شد، به عنوان سیزدهمین سایت کشورمان در شبکه جهانی ذخیره گاه های زیستکره ( WNBR/World Network of Biosphere Reserves ) ثبت گردید.

در این نشست که در شهر پالمینگ اندونزی برگزار شد، در حضور پنج نماینده از کشورمان و پس از بررسی مستندات ایران، منطقه کپه داغ با برخورداری از جذابیت های طبیعی، تنوع زیستی غنی، تنوع فرهنگی و وجود جوامع محلی و عشایری دارای معیارهای لازم ثبت به عنوان ذخیره گاه زیست کره تشخیص داده شد و با موافقت کشورهای عضو هیئت رئیسه شورا به عنوان سیزدهمین ذخیره گاه زیست کره ایران ثبت یونسکو شد.

بر اساس این گزارش، کشور ایران پس از ثبت ۹ ذخیره گاه در سال ۱۹۷۶ و وقفه طولانی در فعالیت این حوزه با پیگیری های مناسب معاونت محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست و همکاری مناسب ادارات کل استان ها و با تقویت رویکرد حفاظت مشارکتی از منابع طبیعی و تنوع زیستی کشور و ایجاد زمینه حضور همه ذی نفعان در بخش های دولتی، خصوصی و جوامع محلی توانسته است ۴ ذخیره گاه جدید دنا، تنگ صیاد-سبز  کوه، هامون و در سال ۲۰۱۸ کپه داغ را ثبت جهانی کند. منطقه کپه داغ به عنوان اولین اثر طبیعی در خراسان شمالی در یک مجمع بین المللی ثبت جهانی شد و با توجه به این که ۸۰ درصد رشته کوه کپه داغ در کشور ما قرار دارد، به نام جمهوری اسلامی ایران ثبت شد.

قابل ذکر است که ایران در زمره کشورهای پیشرو در ایجاد مدل ذخیره گاه های زیستکره در چارچوب همکاری و مشارکت کلیه ذی نفعان و گروه های دست اندرکار برای مدیریت و توسعه پایدار منابع زیستی در دنیا محسوب شده و در اولین گام ۹ ذخیره گاه زیستکره را در سال ۱۳۵۵ در کمیسیون برنامه انسان و کره مسکون یونسکو به ثبت جهانی رسانیده است. به تدریج در سال های ۱۳۸۹، ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ سه ذخیره گاه دیگر را نیز توانسته در یونسکو به ثبت برساند، که تعداد ذخیره گاه های ایران را به ۱۲ سایت رسانیده است و در نهایت در سال ۱۳۹۷ با ثبت محدوده کپه داغ به عنوان ذخیره گاه زیست کره این رقم به عدد سیزده رسید.

ذخیره گاه زیستکره کپه داغ شامل منطقه حفاظت شده گلول و سرانی و اثر طبیعی ملی سرانی با وسعتی برابر ۸۰/۳۳۸۲۹ هکتار در فاصله ۸۰ کیلومتری شمال شیروان در منتهی الیه شمال شرقی استان خراسان شمالی واقع گردیده است. ضلع شمالی این منطقه با طول نزدیک به ۳۳ کیلومتر با کشور ترکمنستان هم مرز است. منطقه ای کوهستانی – تپه ماهوری در بخش شمال شرقی کشور