به گزارش پایگاه خبری تحلیلی زیست سیما به نقل از روابط عمومی سازمان نقشه‌برداری کشور، یکی از روش‌های بررسی تغییرات جرم سطحی و سطح آب‌های زیرزمینی استفاده از داده‌های ثقل‌سنجی (داده‌های گرانی) است. تغییر جرم باعث تغییر مقدار شتاب‌ثقل در یک منطقه شده که با استفاده از روش‌های زمینی و ماهواره‌ای (بصورت منطقه‌ای) قابل اندازه‌گیری است.

ماموریت اولیه جفت ماهواره‌های‌ ثقل‌سنجی گریس (GRACE: Gravity Recovery and Climate Experiment) در ۱۷ مارس ۲۰۰۲ آغاز شد که در آن از دو ماهواره با استفاده از تکنیک ردیابی بین ماهواره‌های مدار پایین (Satellite-to-satellite tracking in low-low mode) به منظور بازیابی میدان‌ثقل زمین و بررسی آب و هوا استفاده می‌شد. این ماموریت که پس از ۱۵ سال در ماه اکتبر ۲۰۱۷ به اتمام رسید، با توجه به ارتفاع تقریباً ۵۰۰ کیلومتری ماهواره‌ها از سطح زمین، اطلاعات ارزشمندی از طول‌موج‌‌های متوسط میدان‌ثقل زمین در اختیار محققین قرار داد.

پس از این ماموریت موفق، ناسا با همکاری مرکز تحقیقات GFZ آلمان اقدام به پرتاب جفت ماهواره‌های ثقل‌سنجی GRACE-FO در ماه می ۲۰۱۸ در ادامه پروژه قبل نمود.

(جفت ماهواره‌های GRACE-FO به فاصله تقریبی ۲۲۰ کیلومتری از هم در فضا)

تغییرات توزیع جرم در قاره‌ها، اقیانوس‌ها، آب‌های سرزمینی و ورقه‌های یخی یکی از شاخص‌های اصلی پویایی کره زمین در مقیاس بزرگ بوده که با استفاده از ماهواره‌ای ثقل‌سنجی قابل بررسی است. بر اساس مشاهدات جفت ماهواره‌های ثقل‌سنجی GRACE-FO، تغییرات جرم سطحی کره زمین در ماه ژانویه ۲۰۲۰ نسبت به مقدار متوسط جهانی بر اساس آنالیز شش سال داده از ۲۰۰۵٫۰۱٫۰۱ تا ۲۰۱۰٫۱۲٫۳۱ نشان داده شده است.

(تغییرات جرم سطحی در ماه ژانویه ۲۰۲۰ نسبت به متوسط جهانی سالهای ۲۰۰۵-۲۰۱۰ بر اساس داده‌های GRACE-FO)

در این نقشه محدوده‌های قرمز رنگ در قاره‌ها نشان‌دهنده کاهش میزان آب‌های سرزمینی از مقدار متوسط جهانی در بازه شش ساله مدنظر و محدوده‌های آبی رنگ بیانگر افزایش میزان آن (شامل آب‌های سرزمینی، رطوبت خاک، برف و یخ) از مقدار متوسط جهانی در بازه زمانی اشاره شده است. با توجه به مشاهدات جفت ماهواره‌های ثقل‌سنجی GRACE-FO در ماه ژانویه ۲۰۲۰، دریای خزر و مناطق شمالی ایران یکی از مناطق با بیشترین کاهش جرم سطحی نسبت به مقدار متوسط جهانی در سالهای ۲۰۰۵-۲۰۱۱ در دنیا را نشان می‌دهد.

البته در مشاهدات زمینی دقیق با استفاده از دستگاه دقیق FG5 که توسط کارشناسان سازمان نقشه‌برداری کشور با همکاری متخصصین فرانسوی از دانشگاه استراسبورگ فرانسه در کشور انجام شده، این تغییرات بصورت نقطه‌ای نیز قابل مشاهده است:

اندازه‌گیری شتاب‌ثقل مطلق با دستگاه FG5  در محوطه سازمان نقشه‌برداری کشور

(منبع: گزارشات ثقل‌سنجی مطلق سازمان نقشه‌برداری کشور و https://gracefo.jpl.nasa.gov/data/grace-fo-data)