به گزارش ایرنا، خشک شدن خلیج گرگان یکی از نگرانی های زیست محیطی گلستان است که ساکنان این استان را نگران مبتلا شدن این منطقه به سرنوشت دریاچه ارومیه کرده است البته اهالی منطقه براین باورند که گره بی توجهی به این خلیج مضطرب با دستان جهادی دولت سیزدهم باز و مشکل آن رفع خواهد شد تا این اکوسیستم زنده شکوه گذشته خود را باز یابد.

پسروی آب خزر حیات خلیج گرگان در حوزه آبی گلستان را این روزها بیشتر از همیشه به خطر انداخته و تنها خلیج ایرانی خزر برای اینکه همچنان زیستگاه پرندگان مهاجر و بومی و محل تخم ریزی ماهیان خاویاری باشد، منتظر سرریز آب رود ولگا در روسیه و طرح های ضربتی نجات است.

طرح های ضربتی برای هموار کردن راه ورود آب دریای خزر به این خلیج مراحل مطالعاتی خود را می گذراند اما در این میان برخی مسوولان معتقدند که بر اساس پیش بینی های کارشناسان و طبق چرخه آب خزر و جزر و مد دوره ای، در سال های آینده شاهد پیشروی آب این دریا خواهیم بود.

مصوبات ستاد ملی مدیریت تالاب

ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب ها از سال ۹۸ برای احیای تالاب میانکاله و خلیج گرگان دست به اقدامات جدی زد و با چند مصوبه، خارج شدن این پهنه آبی از مشکل چندین ساله را در دستور کار خود قرار داد.

در ۲۳ تیرماه سال ۹۹ این ستاد طرح‌های مربوط به طرح جامع پنج ساله احیای مجموعه تالابهای میانکاله و خلیج گرگان را به تصویب رساند و اعلام کرد اجرای پروژه هایی که دارای بیشترین اثربخشی بوده و در اولویت اول برای اجرا قرار می‌گیرند باید بلافاصله بعد از تصویب و تامین اعتبار آغاز شوند اما تاکنون اقدامی در این راستا صورت نگرفته است.

اجرای طرح تسهیل ارتباط آب بین دریای خزر و خلیج گرگان با اعتبار هزار میلیارد ریال، مطالعات آبخیزداری و آبخوانداری حوضه آبخیز قره‌سو با ۱۰ میلیارد ریال اعتبار، لایروبی انهار ورودی به تالاب با ۵۰ میلیارد ریال اعتبار، ارایه برنامه کاهش مصرف آب بخش کشاورزی در حوضه میانکاله و خلیج گرگان، تعیین حد بستر و حریم میانکاله و خلیج گرگان، انجام مطالعات احداث تصفیه خانه‌های فاضلاب روستاهای محدوده تالاب با ۱۰ میلیارد ریال اعتبار، اجرای طرح کاهش مصرف آب و آلودگی در ۲ هزار و ۳۳۳ هکتار مزارع پرورش آبزیان در دشت های پیرامونی تالاب با ۶۲۰ میلیارد ریال اعتبار، از جمله این مصوبات بود که بدون احتساب هزینه های مورد نیاز برای اجرای طرح حد بستر و حریم تالاب به هزار و ۸۰۶ میلیارد ریال اعتبار نیاز داشت.

علاوه بر آن این ستاد پروژه هایی مانند زهکشی اصولی اراضی کشاورزی و مهار سیلاب ها و در ذخیره مناسب آن در گلستان، توسعه سامانه های نوین آبیاری، توسعه احداث شبکه زهکشی فرعه کنترل شده در اراضی حدفاصل قره سو و گرگانرود، و نوار ساحلی بندرگز، اجرای طرح آبخیزداری رو آبخوانداری در حوضه آبخیز تالاب میانکاله و تکمیل تصفیه خانه فاضلاب شهرک صنعتی آق قلا با اعتبار مجموع هفت هزار و ۱۵۵ میلیارد ریال که اثربخشی کمتر داشته و می تواند در جلوگیری از خشک شدن و افزایش شوری میانکاله و خلیج گرگان موثر باشد را هم به تصویب رساند.

این ستاد با ریاست معاون اول رییس جمهوری وقت، دستگاههای اجرایی ذیربط را مکلف کرد منابع اعتباری لازم برای اجرای پروژه های مصوب را با هماهنگی سازمان برنامه و بودجه در بودجه های سنواتی خود پیش بینی کنند.
خلیج گرگان به عنوان مهمترین زیستگاه آبی حاشیه خزر سالهاست که به سبب شرایط اقلیمی و کاهش تراز آبی با دغدغه کاهش منابع آب ورودی  دست به گریبان است.

۱۰ سال هشدار

با وجود آنکه حدود ۱۰ سال است که برخی کارشناسان و دستگاه های متولی در مورد پسروی شدید آب خلیج گرگان و کاهش تراز آبی آن هشدار داده اند اما تاکنون اتفاق خاصی در حوزه اجرایی نیفتاده است.

افزایش ۱.۵ درصدی دمای هوای کره زمین و در نتیجه تبخیر بیشتر آب در کنار حفر چاه های متعدد کشاورزی و کاهش فراوان سفره آب زیرزمینی که موجب مکش آب خلیج برای جبران این برداشت ها می شود موجب شد روز به روز از سطح  و عمق آب خلیج گرگان کاسته شده و بر مساحت صحرای بی آب و علفی که قبلا بخشی از مساحت این پهنه آبی بود، افزوده شود.

پیشروی تدریجی خشکی

آخرین ارزیابی سازمان نقشه برداری کشور هم نشان می دهد افزون بر صد کیلومتر مربع از پهنه آبی خلیج گرگان خشک شده که تعلل در یافتن راه چاره مانند بازگشایی دالان تبادل آب با دریای خزر سرعت نابودی این ذخیرگاه ارزشمند را بیشتر خواهد کرد.

از سال ۹۳ که نخستین سفر دولت یازدهم به استان گلستان انجام شد، قول احیای خلیج گرگان به مردم این استان داده شد اما با گذشت حدود هفت سال از آن زمان، هنوز هیچ برنامه ای برای نجات این خلیج اجرایی نشده است.

بر اساس بررسی‌های صورت گرفته حدود ۲۷ درصد از خلیج گرگان خشک شده که ارزش زیستگاهی این میزان بیش از ۸۰ درصد ارزش زیستگاهی تمام این خلیج است، در واقع حساس‌ترین واحد اکولوژیکی خلیج گرگان که منطقه زایش تنوع زیستی است از بین رفته و بر این اساس خلیج در معرض فقر غذایی و انرژی قرار گرفته است.

تعل در اجرای مصوبات

تعلل دستگاه های متولی در اجرای مصوبات ستاد ملی احیا تالاب های کشور در خصوص  آب رسانی و احیای خلیج گرگان سبب شد تا مسوولان قضایی گلستان ضمن هشدار به برخی مدیران به سبب ترک فعل در انجام وظایف محوله قانونی، تسریع در عملیات لایروبی کانال های منتهی به این پهنه آبی را خواستار شوند.

رئیس کل دادگستری گلستان با اشاره به شرایط بحرانی خلیج گرگان گفت: وضعیت فعلی این پهنه آبی ناشی از ترک فعل تعدادی از مدیران است که این موضوع در دستگاه قضا بررسی می شود.

حیدر آسیابی افزود: درباره خلیج گرگان حقوق همه مردم تضییع شده و دامنه آن هر روز گسترده تر می شود اما در عمل هیچ عزم و اراده ای در استان و کشور برای رفع این مشکل مشاهده نمی شود.

وی اظهارداشت: در دستگاه قضایی گلستان به صورت جدی از مسئولان اجرایی و متولی امر مطالبه می کنیم و اعتقاد داریم که در این بخش ترک فعل اتفاق افتاده است.

آسیابی نبود مدیریت متمرکز مسئولیت پذیر را مشکل اصلی احیای این اکوسیستم برشمرد و گفت: به جای اینکه دستگاه‌های متولی در این زمینه مطالبه گری کرده و برای حل مشکل چانه زنی کنند دستگاه های قضایی و نظارتی به موضوع ورود کرده و از این دستگاه ها می خواهند که به وظایف خود در این زمینه عمل کنند.

رئیس کل دادگستری گلستان با بیان این که موضوع خلیج گرگان فقط مربوط به گلستان نیست ادامه داد: باید مطالبه فراگیر و ملی برای کمک به احیای این خلیج صورت بگیرد و گرنه عواقب آن حتی کشورهای منطقه را درگیر خواهد کرد.

اختصاص ردیف اعتباری ویژه 

آسیابی گفت: در سفر رئیس جمهور دولت سیزدهم به گلستان اختصاص ردیف اعتباری ویژه برای احیای خلیج گرگان مطالبه اصلی استان باشد تا برای احیای این خلیج اقدام اساسی صوت بگیرد و بتوانیم جلوی آثار مخرب محیط زیست را بگیریم.

وی ادامه داد: از زمان بروز این معضل تاکنون به جز چند جلسه و چند مصوبه برای رفع کوتاه مدت مشکل که آن هم بر زمین مانده، در عمل هیچ اتفاقی نیفتاده است.

امیدهای احیای خلیج گرگان از بین نرود

رییس پناهگاه حیات وحش میانکاله که خلیج گرگان تحت مدیریت این اکوسیستم است به ایرنا گفت : تاکنون در بخش اجرایی اتفاقی در خصوص لایروبی کانال های منتهی به خلیج گرگان اتفاق نیفتاده است.

علی کلاته در گفت و گو با ایرنا اظهارداشت: ‌به سبب رخدادهای اقلیمی ، کاهش تراز آبی خزر و کاهش منابع آب شیرین ورودی به  خلیج گرگان ، این پهنه آبی با پسروی محسوس آب مواجه است و علاج آن  تامین آب مورد نیاز خلیج است.
به گفته وی هر راهکاری که در ستاد ملی حفظ و احیای تالاب های کشور مصوب شده باید هر چه سریعتر اجرا شود تا امیدها برای احیای این پهنه آبی از بین نرود.

سازمان بنادر: آماده لایروبی هستیم

مدیرکل سازمان بنادر و دریانوردی گلستان هم گفت : در راستای ایفای نقش اجتماعی خود از سال ۹۳ هشدار خشک شدن خلیج گرگان را به مسئولان ملی و استانی اعلام کرده ایم.

الهیار اسعدی اظهارداشت: سازمان بنادر و دریانوردی، سازمان تخصصی در زمینه لایروبی است و ما هم از همان سال ۹۳ نقشه‌ اجرای این کار را تهیه کرده بودیم اما اجازه این کار به ما داده نشد.

وی افزود :‌ در بهمن ماه سال ۱۳۹۹ سازمان هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور مجوز لایروبی کانال های منتهی به خلیج گرگان را صادر کرد که آن زمان سازمان بنادر همه مطالعات اجرای این طرح را به‌روز کرد که اگر اعتبار موردنیاز تأمین شود آمادگی لایروبی کانال های رابط خلیج گرگان با دریای خزر را داریم.

اسعدی اضافه کرد: سازمان هماهنگی تالاب‌ها پرداخت ۹ هزار میلیارد ریال برای احیای خلیج گرگان را به سازمان برنامه و بودجه ابلاغ کرد اما تاکنون اعتباری به سازمان بنادر و دریانوردی برای لایروبی پرداخت نشده است.

هنوز اقدام عملی برای نجات خلیج انجام نشد

نماینده مردم غرب گلستان در مجلس شورای اسلامی معتقد است که هیچ اقدام عملی برای نجات خلیج گرگان انجام نشده است.

عبدالجلال ایری گفت که در خصوص تعیین و تامین  نیاز آبی تالاب میانکاله و خلیج گرگان از سوی وزارت نیرو، مطالعات آبخیزداری و آبخوانداری حوزه قره سو، لایروبی انهار و مطالعه تصفیه خانه فاضلاب اقدامات بر زمین مانده زیادی وجود دارد.

نماینده شهرستان‌های کردکوی، بندرگز، بندرترکمن و گمیشان با بیان اینکه ۱۵ برنامه برای علاج بخشی و نجات خلیج گرگان پیش بینی شده بود که به طور تقریبی هیچ کدام آن‌ها اجرا نشد، بیان کرد: از ۹ هزار  میلیارد ریالی که مصوب شده بود  قرار بود چهار هزار میلیارد ریال آن از منابع داخلی سازمان بنادر و دریانوردی کشور برای لایروبی کانال‌های ارتباطی بین دریای و خلیج گرگان اختصاص پیدا کند.

ایری ادامه داد: نامه دریافت این اعتبار به سازمان برنامه و بودجه ارسال شد اما به علت تغییر دولت، هنوز ابلاغ آن انجام نشده است.

وی اضافه کرد: در این چند سال اخیر سطح خشک شده خلیج گرگان افزایش یافته و در عمل هیچ اقدامی که بتواند جلوی خشک شدن بیشتر را بگیرد یا کیفیت آب خلیج را بهبود ببخشد، انجام نشده است.

پمپاژ ۴۰۰ لیتر بر ثانیه آب برای جلوگیری از خشک شدن خلیج

نماینده مردم حوزه انتخابیه غرب گلستان در مجلس شورای اسلامی از نهایی شدن پروژه  پمپاژ آب  از دریای خزر به سوی پهنه آبی خلیج گرگان خبر داد و گفت:‌تلاش داریم تا با اجرای این طرح تا پایان امسال و پمپاژ ۴۰۰ لیتر بر ثانیه آب، روند خشک شدن خلیج گرگان را کنترل کنیم.

وی اظهارداشت در این روش که اعتبار ۲۰۰ میلیارد ریالی  موردنیاز آن از سوی وزارت نیرو تامین می شود، لوله‌هایی با قطر ۲۰ اینچ با استفاده از پمپ های پرقدرت آب خزر  را به خلیج گرگان منتقل می کنند.

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان هم به موضوع کیفیت آب خلیج گرگان اشاره کرد و گفت: رودخانه‌هایی که به خلیج می‌ریزند ممکن است آلوده به فاضلاب انسانی و صنعتی و زه‌آب‌های کشاورزی باشد که اگر سطح آب موجود در خلیج بالا باشد، میزان آلودگی رقیق می‌شود و خطر کمتری دارد اما در چند سال اخیر با توجه به پسروی آب و خشکی بخشی از خلیج گرگان، اثرات آلودگی‌ها تشدید شده است.

سیدمحسن حسینی لایروبی رودخانه‌های منتهی به خلیج گرگان را از وظایف آب منطقه‌ای اعلام کرد و افزود: تکلیف ما این بود که رودخانه‌های قره سو و بخشی از گرگانرود به طور مرتب لایروبی شود و ما سال گذشته در حد اعتباراتی که گذاشتیم توانستیم ۴۰ کیلومتر را لایروبی کنیم و برای امسال هم برنامه داریم.

سرپرست معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری گلستان تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های مخرب انسانی را از دلایل اصلی خشک شدن خلیج گرگان اعلام کرد و گفت: پس از سفر سال ۹۳ دولت یازدهم به استان موضوع نجات خلیج گرگان از خشکی مطرح و پس از آن کارگروه ملی در این باره ایجاد شد.

عفت همدم اظهار داشت: در این کارگروه بخشی از اختیارات با محوریت شرکت آب منطقه‌ای به استان گلستان واگذار شده بود و استانداری نیز وظیفه انجام مطالعات، هماهنگی و پیگیری آن را برعهده دار است.

وی افزود: این مطالعات در استان انجام شد و در تیرماه سال گذشته طرح مطالعاتی استانداری گلستان در کارگروه ملی تالاب‌ها مطرح و در قالب یک برنامه پنج ساله با ۹ هزار میلیارد ریال اعتبار به تصویب رسید.

به گزارش ایرنا، بر اساس داده های سازمان نقشه برداری کشور بیش از ۲۷ درصد از وسعت ۴۰۰ کیلومتر مربعی خلیج گرگان در سال های اخیر خشک شده و کم توجهی به آن امکان بیشتر شدن این محدوده را تشدید کرده است.

خلیج گرگان که در سده‌های پیشین با برخورداری از آب فراوان زمینه ایجاد بندرگاه هایی چون گز و ترکمن را فراهم کرده و بر رونق و شکوه این مناطق افزوده بود، چند سالی است گرفتار خشکسالی شده و دیگر خبری از آن همه شکوه نیست و این پهنه آبی با مرگ تدریجی و نیستی دست و پنجه نرم می کند.

خلیج گرگان با کارکرد اقتصادی و اکولوژیکی در تکثیر آبزیان، ماهیان استخوانی و غضروفی، جذب پرندگان مهاجر و حفظ چرخه زیست دریای خزر دارای اهمیت بوده و در معیشت جوامع محلی نیز اثرگذاری مستقیم و نقش مهمی دارد.

خلیج گرگان یکی از بزرگترین مخازن آب شیرین متصل به دریای خزر نیز هست و تداوم زندگی بسیاری از جانداران در بزرگ‌ترین دریاچه زمین به اتصال آن با دریا وابسته است.

این پهنه آبی از لحاظ موقعیت جغرافیایی در جنوب شرقی دریای خزر و حوزه شهرستان های بندرترکمن، بندرگز، نوکنده و بهشهر از ۶۰ کیلومتر طول و حداکثر ۱۲ کیلومتر عرض برخوردار بوده و دارای امتداد شرقی – غربی است.