دیدارنیوز ـ آرش راهبر: اعتراف می‌کنم که وقتی گزارش «یک شامپانزه گم شده…» را به فرموده سردبیر محترم در تاریخ هفدهم اردیبهشت آماده و منتشر کردم انتظار این همه حاشیه و سوال و جواب را نداشتم. گزارش مزبور یک گزارش عمومی و ساده برای مخاطبان عادی جامعه بود و قرار نبود که نگاه متخصصانه‌ای به این ماجرا داشته باشیم. سوال ساده ما این بود که چطور یک شامپانزه از باغ وحش ارم تهران خارج شده؟ و البته مجبور بودم کمی توضیح درباره مثلث عشقی بین باغ وحش، سازمان حفاظت محیط زیست و البته فعالان حوزه محیط زیست (در شاخه حیات وحش) هم ارائه کنم! با این حال تصور نمی‌کردم که اینقدر واکنش‌های متفاوت درباره یک بچه شامپانزه دور از خانه (یا قفس) صورت بگیرد.

اولین واکنش‌ها را برخی دوستداران محیط زیست نشان دادند و می‌خواستند بدانند که اساسا چه کسی خبر بیرون بردن شامپانزه را از باغ وحش به دیدارنیوز که ما باشیم داده؟ چون ظاهرا این شامپانزه کوچولو که اسمش را هم «باران» گذاشته اند بیش از دو سال است که از جایگاه نگهداری شامپانزه‌ها در باغ وحش ارم جدا شده و از آن به صورت ویژه مراقبت می‌شود؛ بنابراین دوستان عزیزی که از این موضوع خبر داشتید چرا خودتان زودتر آن را اعلام نکردید؟ تازه، خبرنگار که نمی‌تواند نام منبع خبری اش را فاش کند! این موضوع برای صنف ما ناموسی است!

از اجازه نگهداری تا شکایت
بعد از انتشار گزارش قبلی، امیر الهامی مدیر باغ وحش ارم تهران در اولین واکنش اعلام کرد که شامپانزه گم نشده: «ممکن است منظور افرادی که چنین موضوعی را مطرح می‌کنند، شامپانزه‌ای باشد که در اختیار دامپزشک قبلی باغ وحش ارم است، البته این موضوع نیز جدید نیست و حدود سه سال است که یکی از شامپانزه‌ها را دکتر معماریان (دامپزشک قبلی باغ وحش تهران) نگهداری می‌کند.» بعدتر، اما همین جناب الهامی در گفت و گوی دیگری گفت: «سه سال پیش در باغ وحش ارم شامپانزه‌ای متولد شد، که دامپزشک قبلی باغ وحش ارم به دلیل ضعف و ناتوانی‌هایی در شامپانزه ماده تازه متولد شده از مدیرعامل باغ وحش درخواست نگهداری این شامپانزه را به صورت اختصاصی کرد و با آن موافقت شد. قرار بوده که پس از مدتی این حیوان به باغ وحش ارم پس داده شود، اما دامپزشک سابق باغ وحش ارم مدعی است که بین حیوان و او و برعکس وابستگی ایجاد شده و قادر به پس دادن آن نیست. در چند مرحله از سوی سازمان محیط زیست برای ایشان تذکر کتبی و شفاهی فرستاده شده، اما متاسفانه تذکرات ما برای بازگرداندن شامپانزه به باغ وحش، مورد توجه ایشان قرار نگرفت.»

به گفته الهامی، دامپزشک سابق باغ وحش ارم معتقد است که اگر این شامپانزه به باغ وحش ارم بازگردانده شود خواهد مرد، در صورتی که اینگونه نیست و طی سی سال اخیر پنج شامپانزه بزرگ شده و ۴ قلاده هم در ارم به دنیا آمده است.

اما خشن‌ترین قسمت صحبت‌های الهامی اینجاست که گفته: «به دلیل بی توجهی ایشان برای برگشت این حیوان به باغ وحش ارم، مجبور به شکایت از وی به جرم خیانت در امانت شدیم و اکنون از او طرح دعوا شده است. این شامپانزه در یک سال اخیر، یک روز به صورت غیر قانونی و بدون مجوز از باغ وحش ارم خارج شده و دیگر به باغ وحش بازگردانده نشد. شامپانزه حتما باید در مکان مناسبی همچون باغ وحش ارم نگهداری شود نه یک مکانی همچون کلینیک دامپزشکی.»

ارتباط عاطفی یا نگهداری علمی
دکتر ایمان معماریان دامپزشک سابق باغ وحش ارم تهران حالا چند ماهی است که از سوی مدیران باغ وحش برکنار (یا اخراج) شده و طبیعتا یک پای مهم در این ماجراست. دکتر معماریان از نظر علمی یک متخصص تایید شده جهانی در حوزه حیوانات و حیات وحش است و ارتباطات خوبی با نهاد‌های بین المللی دارد. به همین منظور درباره «باران» یا همان بچه شامپانزه پرماجرا با او گفتگو کردیم. دکتر معماریان درباره آغاز این ماجرا گفت: «این بچه شامپانزه نارس به دنیا آمد و به دلیل رفتار‌های خاص اجتماعی که این جانور دارد ممکن بود که توسط بقیه گروه شامپانزه‌های باغ وحش از بین برود. حتی برای زنده ماندنش آن را درانکوباتور نگه داشتیم. من پیشنهاد کردم که با توجه به شرایط، این بچه شامپانزه برای مراقبت دائم به خودم سپرده شود. در واقع شامپانزه از همان ابتدا از باغ وحش خارج شد.»

دکتر معماریان اگر چه منتقد شیوه باغ وحش داری در ایران است، اما به هر حال زنده ماندن حیوانات فعلی باغ وحش را هم به عنوان مسئولیت مهم خود می‌داند: «به لحاظ ایده، ما روش و هدف اصولی برای باغ وحش داری نداریم، چون باغ وحش یک مکان آموزشی و فرهنگی است، اما در ایران بیشتر یک جور کسب و کار است. انگار در بعضی از باغ وحش ها، حیوانات اسباب بازی بچه‌ها هستند!» او درباره نگهداری شامپانزه نیز گفت: «درست است که من با بچه شامپانزه ارتباط عاطفی هم دارم، اما پیشنهاد کردم آن را به انگلستان یا هلند که جایگاه مخصوصی برای شامپانزه‌های دورافتاده از گروهشان ساخته شده ببرند. این کار برای رشد این جانور بسیار مهم است و به آن یاد می‌دهد که آرام آرام به یک گروه برگردد. شامپانزه‌ها مثل انسان زندگی اجتماعی دارند. به این ترتیب موضوع قاچاق این حیوان هم منتفی می‌شد، چون همه حیوانات در واقع جزء دارایی‌های اتحادیه باغ وحش‌های اروپا محسوب می‌شوند و بعد‌ها در صورت امکان هم می‌توانست به ایران برگردد در حالی که مشکلات روانی هم ندارد.»

دکتر معماریان در مورد اینکه الان «باران» کجاست نیز گفت: «باران الان کنار من و در منزل من است. در واقع اگر من نبودم این حیوان باارزش از بین می‌رفت. طبیعی است که برای چیزی که زحمات زیادی کشیدید دلتان بسوزد. این شامپانزه جزء دارایی‌های باغ وحش تهران است و نهمین شامپانزه باغ وحش محسوب می‌شود، اما با اینکه سه ساله است، اما نمی‌تواند به گروه برگردد. دوست دارم این شامپانزه اول زنده بماند و بعد به یک گروه برگردد. اگر جایگاه شامپالنزه‌ها در باغ وحش تهران را ببینید می‌توانید حدس بزنید که این بچه شامپانزه شانسی برای زنده ماندن در آنجا ندارد.»

معماریان درباره شکایت باغ وحش نیز گفت: «من احضاریه دادگاه را دریافت کرده ام و طبیعتا باید در محکمه حاضر شوم. البته برای من قابل درک نیست که چرا جنین اتهامی به من زدند. من با اجازه باغ وحش از این حیوان نگهداری کرده ام و هزینه این کار را هم خودم پرداخته ام. مکاتباتم با نهاد‌های مرتبط بین المللی هم موجود است. این می‌شود خیانت در امانت؟»

طفلی در دادگاه!
تا اینجای کار ماجرای بچه شامپانزه باغ وحش تهران آشکارتر از قبل شده، اما به نظر می‌آید با ورود محاکم قضایی به این اتفاق، ممکن است سرنوشت این موجود باهوش زبان بسته سمت و سوی دیگری پیدا کند. این دومین گزارش ما از «باران» است. امیدوارین گزارش سوم درباره سر و سامان گرفتن این بچه شامپانزه بی دفاع و رفتارعلمی و منطقی درباره آینده او باشد.

تصویری از جایگاه شامپانزه‌ها در باغ وحش تهران