مراتع دارای کارکردهای متنوع اقتصادی و اکولوژیکی هستند. نقش این عرصه‌ها در تامین علوفه مورد نیاز دام های وابسته به مرتع، حفظ منابع پایه آب و خاک، جلوگیری از سیلاب، کنترل رسوبات مخازن سدها، نفوذ آب و افزایش منابع آب زیرزمینی، محیط زیست و حیات وحش، ترسیب کربن، تشکیل خاک، توسعه صنعت گردشگری، گردش آب در طبیعت، تنظیم آب و هوا، وابستگی اقتصادی معیشت حدود یک میلیون خانوار بهره‌بردار به مراتع، ایجاد زیستگاه و جلوگیری از خسارت به زیستگاه‌ها، تولید و تامین گیاهان دارویی، صنعتی، عطری و خوراکی و حفظ ذخایر ژنتیک گیاهی (۸۴۲۳ گونه در قلمرو مراتع کشور گسترش دارند) و جانوری قابل انکار نیست.
طبق مطالعات صورت گرفته ۲۵ درصد ارزش هر هکتار مرتع مربوط به تولید علوفه و ۷۵ درصد آن مربوط به ارزش‌های زیست‌محیطی است. برآورد شده است که حدود ۱۰٫۷ میلیون تن علوفه در شرایط بارش نرمال در مراتع کشور تولید شود که ۳۱٫۲ درصد از علوفه دام کشور با ارزش بیش از ۲۳۷۰۵۸ میلیارد ریال را تامین می نماید. همچنین مراتع محل تولید و رشد گیاهان دارویی و صنعتی است که ارزش بازاری آن بیش از ۲ میلیارد دلار در سال است.
تحقیقات نشان می دهد، اگر پوشش گیاهی از ۲۰ درصد به ۸۰ درصد افزایش یابد میزان هدر رفت خاک و هرز آب کمتر از ۵ درصد خواهد شد. عدم توجه به مرتع و در نتیجه کاهش پوشش گیاهی باعث افزایش رواناب و فرسایش آب و خاک خواهد شد، که همانا بخش مرتبط با عملیات بیومکانیکی  و بیولوژیک آبخیزداری می‌باشد. میزان فرسایش خاک در ایران در ۴۰ سال پیش، سالانه حدود یک میلیارد تن بود که امروز از مرز چهار میلیارد تن در سال فراتر رفته است، بر اساس این برآورد سالانه در حدود ۴۰۰ هزار هکتار از زمین های زراعی فرسایش یافته و غیر قابل کشت می‌شوند و بهترین و منطقی‌ترین اقدام برای حفظ پوشش گیاهی اجرا و توسعه طرح‌های مرتعداری تلفیقی و افزایش درآمد مرتعدار بجای واگذاری عرصه‌ها به دیگر افراد می‌باشد.

تعاریف:
مرتع: اعم است از مشجر و غیر مشجر
الف) مرتع غیر مشجر: زمینی است اعم از کوه و دامنه یا زمین مسطح که در فصل چرا، دارای پوششی از نباتات علوفه‌ای خودرو بوده و با توجه به سابقه چرا، عرفاً مرتع شناخته شود. اراضی که آیش زراعت‌اند، ولو آن‌که دارای پوشش نباتات علوفه‌ای خودرو باشند، مشمول تعریف مرتع نیستند.
ب) مرتع مشجر: اگر مرتع دارای درختان جنگلی خودرو باشد، مرتع مشجر نامیده می‌شود، مشروط بر آن‌که حجم درختان موجود در هکتار، در شمال از حوزه آستارا تا حوزه گلیداغی بیش از پنجاه متر مکعب و در سایر مناطق ایران بیش از بیست متر مکعب باشد.
واحد دامی: هر رأس گوسفند یک واحد دامی محسوب می‌گردد و سایر احشام با توجه به نیاز علوفه‌ای آن‌ها در مقایسه با گوسفند محاسبه می‌گردند.
ظرفیت چرا: حداکثر تعداد واحـد دامی که در مـرتع مشـخص و در مدت معین می‌تواند بهره‌‌برداری نماید، مشروط بر آن‌که به منـابع پایه (آب، خاک و گیاه) لطمه‌ای وارد نشود.
ظرفیت مرتع: مجموعه‌ای است از ظرفیت چرایی دام‌های اهلی و وحشی و کارکردهای مختلف زیست محیطی و اقتصادی مرتع.
قرق مراتع: عبارت است از جلوگیری از ورود دام و هر‌گونه بهره‌برداری از مرتع با اهداف مشخص و برای مدت معین.
ممیزی مرتع: مجموعه اقدامات مربوط به تعیین محدوده عرفی، تعیین ظرفیت چرای مرتع و شناسایی مرتع‌دار ذی‌صلاح برای اعطای پروانه چرای دام
پروانه چرای دام: مجوزی است که با در نظر گرفتن ظرفیت چرای مراتع و تعداد واحد دامی در یک فصل چرا به نام مرتع‌دار در هر منطقه از کشور برای تعلیف دام صادر می‌شود.
مجری طرح مرتع‌داری: دارنده پروانه چرای دام که با تودیع پروانه یاد شده، مجوز طرح مرتع‌داری دریافت می‌نماید.
مرتع‌دار: شخص حقیقی یا حقوقی دارنده پروانه چرای دام یا مجری طرح مرتع‌داری می‌باشد.
فصل چرا: به مدت زمان مناسبی گفته می‌شود که با توجه به شرایط اکولوژیک و عرف محل با رعایت اصول بهره‌‌برداری پایدار، توسط هیأت ممیزی مراتع برای تعلیف دام از مرتع تعیین می‌گردد.
طرح مرتع‌داری: سندی مشتمل بر مجموعه فعالیت‌های مربوط به حفظ، احیاء، اصلاح، توسعه و بهره‌‌برداری بهینه از مراتع که در قالب برنامه زمانی و مکانی معین و نیز پیـش‌بینی حجم عمـلیات و برآورد هزینه و درآمد، تهیه و به تأیید وزارت جهادکشاورزی (سازمان) می‌رسد.

بر اساس مطالعات و بررسی های انجام شده، اهم دلایل تخریب مراتع کشور به شرح ذیل می باشد:
• حضور جمعیت مازاد بر توان مرتع (۲ برابر وضع مطلوب)
• وجود و اتکای دام مازاد بر ظرفیت چرای مراتع کشور به میزان ۲٫۲ برابر بیش از حد مجاز
• وابستگی معیشتی خانواده روستائی و عشایری مراتع و افزایش هزینه‌های زندگی جامع بهره بردار به مراتع با افزایش تعداد دام
• بالا رفتن ارزش زمین و فراهم آمدن انگیزه‌های تخریب
• تحولات اجتماعی ناشی از رشد جمعیت و افزایش تقاضای اشتغال
• کمبود علوفه یا عدم تعادل بین مصرف و تولید علوفه در کشور(کمبود ۳/۹ میلیون تن T.D.N) و افزایش فشار به علوفه ارزان قیمت مراتع
• تغییر کاربری نامتناسب مراتع کشور
• رسوخ فرهنگ قانون‌گریزی خصوصاً در عدم بهره‌برداری متناسب با توان تولیدی مرتع و تخریب و تصرف چرای زودرس و…
• بهره‌برداری مشاعی ازمراتع روستایی و عشایری (تعداد زیاد بهره‌بردار)
• فقر دانش (۷۰ درصد بهره برداران بی سواد یا کم سواد) و سرمایه مرتعداران جهت اعمال مدیریت اصولی بر مراتع
• عدم تناسب نوع و میزان تسهیلات بانکی اختصاص یافته جهت اجرای طرح‌های مرتعداری (۸ درصد نیاز طرح‌ها)
• همسو، هماهنگ و هدفمند نبودن حمایت ها در سه بخش مرتع، دام و علوفه
• عدم توجه به حقوق عرفی در واگذاری زمین و نیز کاربری‌ها و متزلزل شدن انگیزه حفاظت و بهره‌برداری متناسب و متعادل در جامعه بهره‌بردار مرتعی
•
ارزش  اقتصادی (بازاری)  مراتع:
– تولید علوفه به میزان ۲۱٫۴ میلیون تن در سال (میانگین ده ساله اخیر)
– تولید علوفه قابل برداشت ۱۰٫۷ میلیون تن مجاز در سال (میانگین ده ساله اخیر)
– برداشت فعلی علوفه از سطح مراتع با توجه به خشکسالی ۶/۷ میلیون تن به ارزش  ۱۶۸۳۷۸ میلیارد ریال
– حفظ ذخایر ژنتیگی کشور ( ۸۴۲۳ گونه  قلمرو مراتع گسترش دارند)
– وابستگی معاش تعداد حدود ۹۸۱ هزار خانوار با جمعیتی معادل ۵ میلیون نفر ۸ درصد جمعیت کشور به مرتع (۲۰۰ هزار خانوار عشایری با جمعیت ۱٫۳ میلیون نفر)
– تولید ۴۲ درصد گوشت  قرمز تولیدی درکشور
– وابستگی زنبور داری و تولید آن به مراتع(۸۸ هزار تن تولید عسل)
– بر اساس گزارش فائو مجموع ارزش های مرتع ۲۳۲ دلار درهکتار که بر اساس همین گزارش سایر کاردکردهای غیر بازاری مراتع به ارزش بالغ بر ۱۷۴ دلار در هکتار معادل ۷۵ درصد ارزش مرتع برآورد گردیده است.

ارزش غیربازاری مراتع کشور:
– افزایش عمر مفید بیش از ۲۰۰ سد مخزنی کشور
– افزایش دبی پایه رودخانه ها و آب های سطحی
– کنترل سیلاب و تغذیه سفره آب های زیرزمینی
– ترسیب کربن و جذب گرد و غبار
– تولید اکسیژن
– کنترل آفات و بیماری‌های زراعی
– اکوتوریسم