امروز : جمعه, ۱۳ مهر , ۱۴۰۳ - 1 ربيع ثاني 1446
موضوع و تعاریف علم اکولوژی
بدون دریافت واقعیت نظام اکولوژیک،به حقیقت بقاء و دوام حیات نمی توان پی برد.درک هر نظام اکولوژیک ابتدا مستلزم درک جغرافیایی محیط و کره زمین است.کره زمین به عنوان بزگترین واحد جغرافیایی قبل از هر چیز از یک وحدت وجودی برخوردار است. اینک باید پرسید موجود زنده چگونه در یک محیط زندگی میکند؟ احتیاجات حیاتی […]
بدون دریافت واقعیت نظام اکولوژیک،به حقیقت بقاء و دوام حیات نمی توان پی برد.درک هر نظام اکولوژیک ابتدا مستلزم درک جغرافیایی محیط و کره زمین است.کره زمین به عنوان بزگترین واحد جغرافیایی قبل از هر چیز از یک وحدت وجودی برخوردار است. اینک باید پرسید موجود زنده چگونه در یک محیط زندگی میکند؟
احتیاجات حیاتی موجودات زنده از محیط پیرامونشان تامین میگردد.به عبارت دیگرمحیط پیرامون یک گیاه و ییایک جانور مخزنی برای تامین انرژی و مواد اولیه و محل ذخیره ای برای مواد تلف شده و فضولات آنها میباشد.بدیهی است که تهیه مواد برای موجودات زنده فقط وظیفه محیط پیرامون آنها نیست بلکه جانوران و گیاهان نیز برای ادامه حیات روابط متقابلی دارند ودر واقع هر موجود زنده درون سیستم و نظامی جای دارد که در آن حیاتش تداوم مییابد.در حقیقت اکولوژی علم کشف و برسی این نظام ها است . پایه و اساس آن براین اصل ستوار است که هر عملی، عکس العملی دارد مانند آن چیزی کخ در علوم پیشرفته و ابزار آلات دقیق وجود داردو اساسا نظام سایبرنتیک[۱] (دانش لگام شناسی یا فرمان شناسی) را مطرح میکند.در واقع سایبرنتیک علم تنظیم ارتاط بین اجزاء سیستم ها و لگام انهاست.علی اخصوص که انسان روز به روز نظام های طبیعت را بیشتر آشفته میکند و جای مکانیسم های طبیعی را به مکانیسم هایمصنوعی میدهد(۳۵).
برای پی بردن به این مجموعه از روابط متاقبل گیاهان جانورن و محیط پیرامون آنه علمی به نام اکولوژی[۲] به وجود آمده است. به کارگیری روزافزون این لغت در محاورات روزانه موجب گردیده است که نظیر بسیاری از موارد مشابه،این لغت مفهوم گسترده تری را به خود اختصاص دهد و یا حتی از مفهوم اصلی و واقعی اولیه خود نیز در شود.بنابراین قبل از هر چیز ضروری است که بدانیم اکولوژی چیست؟
واژه اکولوژی از و کلمه یونانی اویکوس[۳] (به معنی مسکن،خانه،بستر زیست یامحل زندگی) و لوگوس[۴] ( به معنی شناخت،علم یا دانش) تشکیل شده و معنای تحت الظی آن عبارت است از”بررسی یا مطاله موجودات زند در بستر زیستشان”.
این وازه برای اولین بار توسط یک زیست شناسی المانی به نام”ارنست هکل[۵]در سال ۱۸۶۹ میلادی به کار برده شد و معادل های آن در فارسی عبارتند از بوم شناسی، محیط شناسی و یا کد شناسی.
اکولوژی در واقع شاخه ای از علم زیست شناسی است. در علم زیست شناسی مطالعه برخی خصوصیات موجودات زنده در طوولحیاتشان از جمله مطالعه خصوصیات ظاهری[۶]،تشریح اعضاءموجود زنده[۷]، بررسی وظائف اعضاء مختلف[۸]و رده بندی موجودات زنده[۹]بیشتر مد نظر است.
در برخی مطالعات زیستی نظیر بررسی خصوصیات فیزیولژیکی موجودات زنده،تاثیر عوامل محیطی را در شرایط آزمایشگاهی و به صورت مصنوعی بر روی موجود زنده مورد بررسی قرار میدهند،در صورتی که ویژگی دانش اکولوژی بررسی تاثیر عوامل محیطی درشرایط طبیعی بر روی موجودات زنده می باشد زیرا در طبیعت عوامل بسیار زیادی با یکدیگر مرتبط بوده و تغییر در یکی می تواند موجب بروز نوساناتی در دیگری گردد. به همین دلیل دشواری مطالعات اکولوژیکی، پیچیدگی شرایط مطالعه میباشد(۲۳ و۳۵).
به طور کلی دانش اکولوژی مجموعه شناخت هایی است که انسان درباره تاثیر محیط بر روی موجودات زنده،به دست میآورد.به عبارت دیگر اکولوژی درباره تاثیر متاقبل موجودات زنده با یکدیگر و با محیط بحث می کند.
از آن جایی که علم اکولوژی همواره با نام هکل همراه بوده و تعریفی که نامبرده از این علم مینماید همچنان مورد قبول دانشمندان است در این جا نیز به این تعریف اشاره میشود. به موجب تعریف هکلگ اکولوژی دانشی است که از چگونگی محیط اعم از فیزیکی و زیستی و نیز تغییرات آن به طور عموم گفتگو نموده و اثرات هریک را بر روی موجودات زنده(گیاهی و جانوری) و همچنین تاثیر هریک از آنها را بر روی دیگری مورد بحث و مطالعه قرار میدهد”.
به عبارت دیگر می توان مفهوم اکولوژی را به صورت فرمول زیرنشان داد(۱۳):
بنابراین پژوهش های مربوط به اکولوژی در دو بخش کاملا مجزا ولی مکمل یکدیگر ، انجام میگیرد:
الف) مطالعه خصوصیات محیط پیرامون موجودات زنده.
ب)مطالعه واکنش موجودات زنده نسبت به عوامل محیطی (مثل تغییرات در جمعیت که شامل نسبت زاد وولد،نسبت مرگ و میر،هرم های سنی ویا مطالعات رفتاری موجودات زنده[۱۰]میباشد).
[۱] Cybernetic System
[۲] Ecology
[۳] Oikos
[۴] Logos
[۵] Ernest Haekel(1869)
[۶] Morphology
[۷] Anatomy
[۸] Physiology
[۹] Systematic
[۱۰] Ethology
* کلمه اتولوژی را اغلب در بررسی واکنش¬های موجودات زنده در مقابل محیط به کار میبرند و به خصوص در مورد حیوانات و انسان رواج دارد زیرا اغلب واکنشهای انسان و حیوان به صورت رفتار و حرکت بروز میکند.
منبع:» خلاصه ای از کتاب اکولوژی تالیف دکتر محمد رضا اردکانی انتشارات دانشگاه تهران چاپ پانزدهم
پایگاه خبری تحلیلی زیست سیما , دانش لگام شناسی , دکتر محمد رضا اردکانی , کتاب اکولوژی , نظام اکولوژیک , نظام سایبرنتیک
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.