به پایگاه خبری تحلیلی زیست سیما خوش آمدید معرفی و یا تبلیغ رویدادهای علمی و کسب و کارها به معنای تائید آنها نیست در مورد صحت آنها جویا شوید

سم آفلاتوکسین چیست؟ - پایگاه خبری تحلیلی زیست سیما | پایگاه خبری تحلیلی زیست سیما
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) می فرماید:
۞ هر مسلمانی درختی بنشاند یا کشته‌ای بکارد و انسان یا پرنده یا چارپایی از آن بخورد، برای او صدقه محسوب می‌شود ۞
Sunday, 13 October , 2024
امروز : یکشنبه, ۲۲ مهر , ۱۴۰۳ - 10 ربيع ثاني 1446
شناسه خبر : 4589
  پرینتخانه » علمی تاریخ انتشار : 14 اردیبهشت 1399 - 11:59 | 1178 بازدید | ارسال توسط :
آفلاتوکسین

سم آفلاتوکسین چیست؟

آفلاتوکسین (به انگلیسی: Aflatoxin) سم قارچی طبیعی است[۱] که از گونه‌های قارچ افشانکچه مانند زرد افشانکچه (به انگلیسی: Aspergill Flavus)، اسپرژیلوس پارازیتیکوس (به انگلیسی: Aspergillus parasiticus)، و آسپرژیلوس نومیوس (به انگلیسی: Aspergillus nomius) منشأ می‌گیرند. این قارچ‌ها معمولاً ذرت، بادام زمینی، و پسته را به راحتی آلوده می‌کنند.[۲] در حالیکه معمولاً گندم، جو، و برنج […]

آفلاتوکسین (به انگلیسی: Aflatoxin) سم قارچی طبیعی است[۱] که از گونه‌های قارچ افشانکچه مانند زرد افشانکچه (به انگلیسی: Aspergill Flavus)، اسپرژیلوس پارازیتیکوس (به انگلیسی: Aspergillus parasiticus)، و آسپرژیلوس نومیوس (به انگلیسی: Aspergillus nomius) منشأ می‌گیرند. این قارچ‌ها معمولاً ذرت، بادام زمینی، و پسته را به راحتی آلوده می‌کنند.[۲] در حالیکه معمولاً گندم، جو، و برنج مقاوم‌تر هستند. آفلاتوکسین‌ها انسان را از راه مواد غذایی آلوده مانند تخم‌مرغ، شیر، و لبنیات آلوده می‌کنند و می‌توانند سرطانزا باشند. در سال ۱۹۸۵ سازمان غذا و دارو (آمریکا) میزان مایتوتوکسین مجاز در مواد غذایی را تعیین کرد.

گونه‌ها

بیشتر از ۲۰ گونه آفلاتوکسین وجود دارد. اما چهار گونه اصلی آن شامل G1، B2، B1 و G2 هستند. آفلاتوکسین‌های M2 و M1 به ترتیب متابولیت‌های ناشی از هیدروکسیله شدن آفلاتوکسین‌های B2 و B1 هستند. آفلاتوکسین‌های M1 و M2 برای نخستین‌بار از شیر دام‌هایی که با خوراک آلوده تغذیه شده بودند جدا شدند. میزان سمیت آفلاتوکسین‌ها به ترتیب ذیل هستند: B1>G1>B2>G2.

بیماری‌زایی

اگر قارچ‌های مولد این سموم بر روی خوراک دام و مواد غذایی (مانند پسته، بادام زمینی، ذرت، سویا، و گندم) رشد کنند مصرف غذاهای آلوده به آفلاتوکسین می‌تواند موجب بیماری در انسان یا دام شود.[۱] هیچ موجود زنده‌ای از این سم در امان نیست. این سموم می‌توانند نکروز بافتی، سیروز، سرطان کبد و سرطان معده ایجاد کنند.[۳]

علائم بالینی اولیه مسومیت کبدی ناشی از آفلاتوکسین شامل تب، درد عضلانی و بی‌اشتهایی است که بعد استفراغ، درد شکم و هپاتیت را به دنبال دارد.[۴] آفلاتوکسین با غلظت ۱۰ میکروگرم بر کیلوگرم اثر حاد مسمومیت کبدی دارد. با این حال مسمومیت حاد نادر و استثنایی است. مقادیر بسیار کمتر و بخصوص مصرف متداوم آفلاتوکسین نیز باعث سمیت کبدی می‌گردد. ضایعات حاد کبد مانند تغییرات چربی، ادم ریوی، لرزش عضلانی، کما، تشنج و مرگ همراه با ادم مغز و درگیری اندامهایی نظیر کبد، کلیه و قلب هستند. آفلاتوکسین B1 از عوامل تراتوژنیک موتاژنیک و یکی از قویترین ترکیبات سرطان‌زا است.

پیشگیری

بهترین راه پیشگیری، اجتناب از خوردن مواد غذایی آلوده به آفالاتوکسین است. پسته به سادگی به سم آفلاتوکسین آلوده می‌شود. از خوردن پسته‌های با مره تلخ یا با رطوبت زیاد باید اجتناب کرد. همچنین مغز پسته احتمال آلودگی بیشتری نسبت به پسته با پوست هستند.

استفاده نکردن از محصولات مشکوک به سم آفلاتوکسن می‌توان به پیشگیری از خطرات ناشی از این سم کمک کند.

بو دادن پسته در دمای ۹۰، ۱۲۰ و ۱۵۰ درجه سلسیوس برای ۳۰، ۶۰ و ۱۲۰ دقیقه باعث کاهش سطح آفلاتوکسین به اندازه ۱۷ تا ۶۳ درصد می‌شود. بعلاوه، پخت قلیایی و خیساندن ذرت برای درست کردن تورتیلا میزان آفلاتوکسین را تا ۵۲٪ کاهش می‌دهد.[۵]

در لبنیات

مشتق اصلی آفلاتوکسین در شیر به «آفلاتوکسین M1» شناخته می‌شود و گرچه از نوع B1 ضعیف‌تر است اما قدرت بیماری‌زایی آن دو همانند یکدیگر است. در دامداری صنعتی، بخش زیادی از خوراک دام از مواد غذایی فراوری شده مانند ذرت تامین می‌شود. آفلاتوکسین B1 پس از راه یافتن به دستگاه گوارش دام، از راه خوراک، جذب شده و در کبد حیوان به آفلاتوکسین M1 تبدیل شده و از راه خون به غدد پستانی و شیر وارد شود.

سم آفلاتوکسین مقاوم به گرما است و در دمای ۲۳۷ تا ۳۰۶ درجه سلسیوس از بین نمی‌رود؛ بنابراین، پاستوریزه کردن شیر نمی‌تواند علیه سم آفلاتوکسین M1 مؤثر باشد. آواستی و همکارانش در سال ۲۰۱۲ گزارش کردند که نه پاستوریزاسیون و نه جوشاندن شیر باعث کاهش سطح آفلاتوکسین M1 نمی‌شود.[۵]

در بسیاری از کشورهای جهان، مانند اتحادیه اروپا، بیشینه مجاز آلودگی آفلاتوکسین M1 را ۰/۰۵ میکروگرم در یک کیلو شیر و ۰/۰۲۵ میکروگرم در یک کیلو شیر خشک است.[۱]

پیشینه بروز

در سال ۱۹۷۴ یک بروز عمده بیماری هپاتیت بعلت آفلاتوکسین در ایالت گجرات و راجستان هند گزارش شد که منجر به مرگ ۱۰۶ نفر شد. این بروز دو ماه طول کشید و محدود به یک فرقه بود که قوت غالب آنها، ذرت، آلوده به آفلاتوکسین شده بود. آنالیز آغازین، ثابت کرد که مصرف آفلاتوکسین فلاووس باعث این همه‌گیری شده‌است.

همه‌گیری دیگری از آفلاتوکسی که هم انسان و هم سگ را گرفتار کرد در شمال غربی هند در ۱۹۷۴ گزارش شد.

بیشتر مواردین همه‌گیری، از مناطق روستایی خاور کنیا در سال ۲۰۰۴ گزارش شد که ناشی از مصرف محصول ذرت خانگی آلوده به کپک بود.

در سال ۲۰۱۳ کشورهایی در اروپا شامل رومانی، صربستان، و کرواسی مواردی از آلودگی شیر با آفلاتوکسین را گزارش کردند.

در ایران

به علت تغذیه بد دام‌های تولیدکننده شیر در ایران شایعات زیادی از وجود سم آفلاتوکسین در مواد لبنی وجود دارد. به گفته معاون وزارت بهداشت وجود این سم در محصولات لبنی اجتناب‌ناپذیر است.[۶] اما استفاده از محصولات لبنی صنعتی می‌تواند در کاهش این نگرانی کمک کننده باشد. زیرا همه شیر خام ورودی به کارخانه‌جات لبنی پیش از اضافه شدن به روند تولید محصول توسط وزارت بهداشت بررسی شده و از ورود شیرهای آلوده به سم آفلاتوکسین یا شیر خام ناقل دیگر آلودگی‌ها به چرخه تولید محصول صنعتی جلوگیری می‌شود.

منبع : ویکی پدیا

————-

افلاتوکسین پسته چیست؟

افلاتوکسین ماده شیمیایی سمی است که در شرایطی خاص و تا کنون ناشناخته توسط بعضی از انواع قارچ های خانواده آسپرژیلوس ترشح می شود.این قارچ در شرایط مساعد دمایی بر روی بسیاری از محصولات کشاورزی از قبیل ذرت، بادام زمینی، انجیر، بادام و پسته رشد می کند.در کشورهای مختلف، سطح آگاهی عمومی راجع به خطرات ناشی از مصرف موادغذایی آلوده به افلاتوکسین درحال افزایش است. متخصصین برای اولین بار در دهه ۱۹۶۰ میلادی از وجود افلاتوکسین مطلع شدند.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شبکه خبر، افلاتوکسین، از قویترین ترکیبات موتاژنیک (مواد شیمیایی که با ایجاد جهش ژنتیکی در سلول های بدن موجودات زنده باعث افزایش احتمال سرطانی شدن این سلول ها می شوند) شناخته شده هستند؛ ورود مقادیر زیاد افلاتوکسین به بدن موجب بروز سرطان کبد می شود.

افلاتوکسین ماده شیمیایی سمی است که در شرایطی خاص و تا کنون ناشناخته توسط بعضی از انواع قارچ های خانواده آسپرژیلوس ترشح می شود. این قارچ در شرایط مساعد دمایی و رطوبتی بر روی بسیاری از محصولات کشاورزی از قبیل ذرت، بادام زمینی، انجیر، بادام و پسته رشد می کند.

آلودگی به قارچ و ترشح احتمالی سم متعاقب آن، ممکن است در مزرعه، در زمان برداشت، فرآوری، انبارداری و یا حمل حادث شود. سرعت ایجاد و شدت آلودگی، به دما و رطوبت محیط، وضعیت خاک و نحوه نگهداری بستگی دارد.

چون شرایطی که منجر به تولید سم افلاتوکسین توسط قارچ اسپرژیلوس می شوند (بر خلاف شرایط مساعد برای رشد قارچ) ناشناخته اند، تلاش ها برای مقابله با افلاتوکسین غالباً بر کاهش یا توقف رشد انواع خطرناک قارچ آسپرژیلوس متمرکز است.

آفلاتوکسین می تواند محصول را در مزرعه آلوده سازد. برهم کنش شرایط آب و هوایی، بقایای آلی آلوده به قارچ، نیش حشرات و مقاومت گیاه، تعیین کننده میزان آلودگی در مرحله تولید محصول می باشد. همچنین، از طریق منافذ ایجاد شده در اثر نیش حشرات، بافت آسیب پذیر گیاه در معرض قارچ ها و متعاقب آن ترشح سموم قارچی قرار می گیرد.

مهمترین عوامل اثرگذار بر امکان و سرعت رشد قارچ عبارتند از: رطوبت، دما و زمان. بنابراین، هوادهی مناسب و حمل سریع محصول تر در مرحله برداشت، خشک کردن مناسب و سریع محصول در مرحله فرآوری و نگهداری و حمل محصول فرآوری شده در محیط کم رطوبت و خنک در پیشگیری از آلودگی محصول به آفلاتوکسین نقش حیاتی ایفا می کنند. علاوه بر این، از آنجا که فعالیت حشرات و جوندگان در انبارهای نگهداری محصول می تواند با ایجاد رطوبت موضعی سبب پیدایش فضاهای کوچک مناسب جهت رشد قارچ و تولید سم شوند، مقابله با آنها باید با جدیت دنبال شود

آفلاتوکسین در باغ پسته

بسیاری از گونه های قارچ خانواده آسپرژیلوس قبل از برداشت پسته و در باغ، دانه های پسته را آلوده ساخته، باعث فساد مغز آن می شوند. با آنکه اغلب دانه های پسته، پیش از برداشت از درخت، به طور طبیعی خندان می شوند، لیکن پوست سبز پسته از دسترسی قارچ به مغز پسته جلوگیری می نماید. همچنین، تحقیقات نشان داده پوست سبز پسته حاوی مواد شیمیایی خاصی (ترکیبات فِنُلی) می باشد که از تولید سم افلاتوکسین جلوگیری می کند. اما درصورت سالم نماندن پوست سبز به دلایل متفاوت و خشک شدن آن، زمینه آلودگی دانه پسته به قارچ و حتی سم در باغ مهیا می شود.

در برخی موارد ممکن است پوست سبز در لحظه خندان شدن پسته به پوست استخوانی چسبیده باشد و در نتیجه به همراه پوست استخوانی شکاف برداشته، منجر به بدون پوشش ماندن قسمتی از مغز پسته شود. به چنین دانه هایی، دانه های “زودخندان” می گویند. دانه های زودخندان در برخی موارد حتی ممکن است تا ۳۰ درصد کل محصول یک باغ را تشکیل دهند. تحقیقات نشان داده که احتمال آلودگی دانه های زودخندان به افلاتوکسین به مراتب بیشتر از احتمال آلودگی دانه های پسته با پوست سبز سالم است. فاصله زمانی بین تاریخ زودخندان شدن دانه پسته در باغ و تاریخ برداشت تأثیر بسیار زیادی در احتمال و میزان آلودگی این دانه به سم افلاتوکسین دارد.

پوسیدگی و خرابی پوست سبز پسته به دلایل متنوع دیگری نیز ممکن است رخ دهد؛ از جمله: تأخیر در تاریخ برداشت، ترک خوردگی بواسطه تغییرات شدید دمایی یا سایر عوامل ناشناخته، لهیدگی و پلاسیدگی پوست سبز، نوک زدن پرندگان، نیش حشرات و آفات پوستخوار مانند کرم کراش. از سوی دیگر نفوذ نیش برخی حشرات به داخل پوست استخوانی (مانند سن زدگی) راه دیگری برای رسیدن قارچ آسپرژیلوس به مغز پسته (حتی در مورد پسته های دهان بسته) می باشد. خسارت ناشی از کرم گلوی انار بر روی مغز پسته نیز به شدت احتمال آلودگی آن را به افلاتوکسین افزایش می دهد. تحقیقات همچنین نشان داده که وجود تنش های آبی (کم آبی) بخصوص در اواخر بهار و ضعف و بیماری درخت پسته باعث آسیب پذیرترشدن دانه ها نسبت به قارچ آسپرژیلوس می شود. نخاله و ضایعات باغی پسته نیز محیطی مناسب برای رشد قارچ آسپرژیلوس و بنابراین افزایش احتمال ترشح سم آفلاتوکسین فراهم می نماید

روش های در دست تحقیق برای کاهش خطر آلودگی به افلاتوکسین

کنترل و کاهش خطر آلودگی به افلاتوکسین تلاش همه دست اندرکاران تولید پسته شامل باغداران، فرآوری کنندگان و تجار را می طلبد. آموزش اصول بهداشتی باغداری، فرآوری، انبارداری و حمل و نقل پسته به کارگران تأثیر بسزایی در این راستا خواهد داشت. مضاف بر این، محققان مشغول بررسی راههای جدید برای تشخیص و کنترل آلودگی به افلاتوکسین بخصوص در سه بخش زیر هستند:
۱- رها سازی قارچ ها و یا باکتری های بی خطر در باغات پسته که با ازدیاد جمعیت خود در باغ باعث کاهش جمعیت گونه های سمی قارچ آسپرژیلوس می شوند؛
۲- ساخت مولکول های بازدارنده فرآیند تولید سم به منظور جلوگیری از ترشح سم افلاتوکسین توسط قارچ آسپرژیلوس؛
۳- تشخیص و جداسازی دانه های پسته آلوده به افلاتوکسین توسط ماشین های اتوماتیک مجهز به نور ماوراءبنفش.

اقتصاد آفلاتوکسین پسته

از آنجا که حذف کامل افلاتوکسین در زنجیره تولید پسته با روش های شناخته شده فعلی غیر ممکن است، هدف کلیه قوانین بهداشتی موجود در این زمینه کاهش میزان آلودگی به این سم در حد امکان است. بنابراین، وجود حد پایینی از افلاتوکسین در پسته مصرفی در تمامی کشورهای دنیا پذیرفته شده است. همچنین، تا کنون رابطه کمّی دقیقی بین میزان افلاتوکسین موجود در پسته و خطرات سلامتی آن برای انسان بدست نیامده است. بعنوان مثال،کمیته مشترک سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد و سازمان بهداشت جهانی که تحقیقات در این رابطه را بعهده داشته، بیان کرده که وضع حد مجاز افلاتوکسین (نوع B1) ppb 10 در مواد غذایی تفاوت چندانی با وضع حد مجاز افلاتوکسین (نوع B1) ppb 20 برای سلامت انسان ندارد.

با توجه به واقعیت مذکور، تعیین حد مجاز افلاتوکسین برای پسته با در نظر گرفتن همزمان دو عامل صورت می گیرد:
۱- افزایش سلامت محصول؛
۲- حفظ سودآوری تولید محصول کم خطر برای عوامل تولید بالاخص کشاورزان.

به عبارت دیگر، تعیین حدود مجاز افلاتوکسین نباید چنان سختگیرانه باشد که زمینه ورشکستگی تعداد زیادی از دست اندرکاران تولید (بالاخص خرده مالکین) پسته را فراهم آورد.
و سخن آخر اینکه، اجرای کلیه توصیه های بهداشتی در جهت کاهش احتمال آلودگی پسته به افلاتوکسین مستلزم صرف هزینه از سوی عوامل تولید این محصول می باشد. لذا، تا زمانی که قیمت های بازار حساسیت در خور توجهی نسبت به میزان آلودگی پسته به افلاتوکسین از خود نشان ندهند، انتظار رعایت این توصیه ها از سوی باغداران، فرآوری کنندگان و سایر عوامل تولید، انتظاری غیر اقتصادی و بالتبع غیر واقعی خواهد بود.

منبع: irinn.ir

نویسنده : پایگاه خبری تحلیلی زیست سیما | منبع خبر : پایگاه خبری تحلیلی زیست سیما
به اشتراک بگذارید
تعداد دیدگاه : ۰
  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.