ذخیره‌گاه جنگلی به عرصه‌ای از جنگل اطلاق می‌شود که یا دارای درختان و درختچه‌های با ارزش ژنتیکی بالا می‌باشد و یا به دلیل دخالت‌های فراوان و شکنندگی محیط با خطر انقراض و یا انهدام روبرو می‌باشد، لذا به جهت حفظ تنوع بیولوژیک این مناطق، باید آنها را حفاظت کرده و از هر گونه دخل و تصرف در آن جلوگیری به عمل آید. منطقه ذخیره‌گاه جنگلی دارای یک هسته مرکزی (Core zone) و یک منطقه ضربه‌گیر (Buffer zone) می‌باشد.
ذخیره‌گاه‌های جنگلی در واقع الگوهای کوچک شده ذخیره گاهای بیوسفر (Biospher reserve) هستند که در آن گونه های منحصر بفرد و کمیاب و یا گونه‌های رو به انقراض به صورت طبیعی رویده‌اند؛ به عبارتی دیگر، ذخیره‌گاه جنگلی عرصه‌ای است جنگلی که به دلایل اکولوژیکی و یا دخالت‌های انسانی دچار آسیب شده و با خطر انقراض یک یا چند گونه جنگلی روبرو است. مطلوب‌ترین روش جهت حفظ گونه‌های نادر و در حال انقراض و در معرض تهدید با صفات ژنتیکی برتر، حفاظت آنها در رویشگاه‌های اصلی و طبیعی در نقطه منشا می‌باشد.

قوانین و لوایح حفاظت و حمایت از ذخیره‌گاه‌های جنگلی
قانون حفظ و حمایت از ذخائر جنگلی
ماده واحده – از تاریخ تصویب این گونه‌های درختانی از قبیل شمشاد، زربین، سرخدار، سرو خمره‌ای، سفید پلت، حرا و چندل، ارس، فندق، زیتون طبیعی، بنه(پسته وحشی)، گون، شیشم، گردو(جنگلی) و بادام وحشی(بادامک) و …در سراسر کشور جزء ذخایر جنگلی محسوب و قطع آنها ممنوع می‌باشد.

تبصره ۱ : سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور موظف است مناطق استقرار گونه‌های یاد شده را حفاظت و متخلفین را به مراجع قضائی معرفی نماید.

اهداف عمده و اساسی در مدیریت ذخیره‌گاه‌های جنگلی
با امعان نظر به حفظ تنوع زیستی (تنوع اکوسیستم، تنوع گونه و تنوع ژن) به عنوان زنجیره‌های مرتبط با هم به جهت تاثیرات متقابل در رویشگاه‌ها و زیستگاه‌های خود، جنگل‌ها به ویژه در مناطق کم توان اکولوژیک و آسیب‌پذیرتر از نظر کمی و کیفی رو به کاهش نهاده و بسیاری از گونه‌های بومی و اندمیک و گونه‌هایی که از نظر صفات بارز ژنتیکی در مقایسه با سایر رویشگاه‌ها برتر می‌باشند در شرایط ویژه و حساس قرار دارند. لذا باید سعی شود طرح‌های جامع تدارک شود تا تحت حمایت و حفاظت خاص قرار داده شوند.

در بررسی و شناسائی گونه‌ها که یکی از شرایط تعریف شده مجمع جهانی حفاظت طبیعت را احراز کند، در پریودهای مشخص، امکان تجدید حیات را فراهم نمائیم.

نقش و اهمیت ذخیره‌گاه‌ها
تنوع زیستی در شمار موضوعاتی است که درجه اهمیت آن در مباحث زیست محیطی، نشان از آگاهی و رفاه نسبی منطقه یا جامعه‌ای دارد که موضوع‌های یاد شده در آن به چالش کشیده شده است. برنامه‌ریزی، تصمیم‌سازی و اتخاذ تدابیر دقیق در قلمرو مدیریت منابع جنگلی به ویژه

گونه‌های درختی و درختچه‌ای تحت عنوان ذخایر جنگلی با کارکرد ذخیره‌گاه از اولویت‌های برشمرده این حوزه است. اکوسیستم‌ها مانند حلقه‌های زنجیر با هم در ارتباط هستند و اکوسیستم جهانی Biosphere را به وجود می‌آورند، در نتیجه نابودی یک اکوسیستم محلی مانند پاره شدن یکی از حلقه‌های زنجیره بیوسفر است و تأثیر بدی روی سایر اکوسیستم‌های محلی، منطقه‌ای، ملی، فراملی و فرامنطقه‌ای خواهد گذاشت.
– حفظ و احیاء گونه‌های دارای وضعیت بحرانی (در حال انقراض، نادر و گونه‌های بومی دارای ارزش ژنتیکی برتر نسبت به سایر گونه‌ها و واجد محصولات فرعی داروئی صنعتی).
– حفظ و نگهداری منابع ژنتیکی در شرایط تکاملی و پویا.
– محدود کردن دسترسی عمومی به منطقه و کاهش اثرات تخریبی بر محیط.
– تضمین موجودیت نمونه‌هایی از محیط طبیعی برای مطالعات علمی (آزمایشگاه‌های زنده).
– افزایش تاج پوشش و سطح جنگل‌ها.
– حفظ تنوع بیولوژیک (گیاهی و جانوری).

ذخیره‌گاه‌های جنگلی شمال کشور

ذخیره‌گاه‌های جنگلی خارج از شمال